مجله پزشکی

غده ي تيروئيد چيست؟

تيروئيد يك غده ي پروانه اي شكل است كه در جلوي گردن قرار دارد. اين غده، هورموني توليد مي كند كه سرعت متابوليسم را كنترل مي كند (متابوليسم سيستمي است كه توسط آن، بدن از انرژي اش استفاده مي كند). اختلالات تيروئيدي مي تواند سرعت متابوليسم را كند و يا سريع كند. وقتي سطح هورمون ها خيلي پايين يا خيلي بالا برود، نشانه هاي اين اختلال را در سطح گسترده اي تجربه خواهيد كرد.

علائم: كاهش يا افزايش وزن

تغيير ناگهاني در وزن، يكي از نشانه هاي شايع اختلال در تيروئيد است. اضافه كردن وزن، مي تواند نشانه ي كاهش هورمون هاي تيروئيد باشد كه به آن كم كاري تيروئيد مي گويند. در مقابل، اگر تيروئيد بيش از نياز بدن هورمون توليد كند ممكن است دچار كاهش وزن ناگهاني شويد كه به اين حالت، پر كاري تيروئيد مي گويند. مشكل كم كاري تيروئيد شايع تر است.

علائم: التهاب در گردن

تورم و بزرگ شدن گردن، يك نشانه ي قابل رويت است كه به ما مي گويد ممكن است تيروئيد دچار مشكل شده باشد. عامل ايجاد گواتر، مي تواند هم كم كاري تيروئيد و هم پر كاري تيروئيد باشد. گاهي تورم گردن مي تواند به دليل سرطان تيروئيد يا ندول ( توده اي كه در داخل تيروئيد رشد مي كند) باشد. همچنين اين تورم مي تواند به دلايلي غير از تيروئيد باشد.

علائم: تغيير در ضربان قلب

هورمون هاي تيروئيد، تقريبا روي همه ارگان هاي بدن و حتي روي سرعت ضربان قلب نيز تاثير دارند. كساني كه كم كاري تيروئيد دارند، شايد متوجه شوند كه ضربان قلبشان از حد معمول پايين تر است. پر كاري تيروئيد نيز ممكن است موجب شود ضربان قلب افزايش پيدا كند. همچنين پر كاري تيروئيد، مي تواند منجر به فشار خون و تپش قلب نيز شود.

علائم: تغيير در روحيه و انرژي بدن

اختلال در تيروئيد مي تواند باعث تغييرات اساسي در انرژي بدن و روحيه شود. كم كاري تيروئيد باعث مي شود فرد احساس خستگي، تنبلي و يا دپرس بودن كند. پر كاري تيروئيد هم مي تواند مشكلاتي نظير اضطراب، مشكلات خواب، بي قراري و تحريك پذيري ايجاد كند.

علائم: ريزش مو

ريزش مو هم يكي ديگر از نشانه هايي است كه عاملش مي تواند متعادل نبودن غده ي ي تيروئيد باشد. كم كاري و پر كاري تيروئيد هر دو مي توانند باعث ريزش مو شوند. در بسياري از موارد موهاي ريخته شده پس از درمان تيروئيد، مجدد رشد كرده اند.

علائم: احساس گرما يا سرماي شديد

مشكل تيروئيد، مي تواند بدن را در تنظيم دماي خود دچار اختلال كند. افرادي كه كم كاري تيروئيد دارند، بيش از حد معمول احساس سرما مي كنند. پركاري تيروئيد تاثيري برعكس دارد و باعث تعريق شديد و بيزاري از گرما مي شود.

علائم كم كاري تيروئيد مي تواند باعث بسياري از علائم ديگر شود مانند:

خشكي پوست و شكننده شدن ناخن ها
بي حسي يا سوزن سوزن شدن دست
يبوست
دوره هاي قاعدگي غير طبيعي

پر كاري تيروئيد هم مي تواند باعث علائم ديگري شود مانند:

ضعف عضلاني و لرزش دستان
مشكل در ديد
اسهال
دوره هاي قاعدگي نامنظم

اختلال در تيروئيد يا يائسگي؟

چون تيروئيد باعث تغيير در چرخه ي قائدگي و خلق و خو مي شود، گاهي اوقات نشانه هاي آن با يائسگي اشتباه گرفته مي شود. اگر چنين نشانه هايي داريد، با يك تست خون ساده مي توانيد بفهميد مشكل از تيروئيد است يا يائسگي، و يا شايد هم تركيبي از هر دو باشد.

چه كساني بايد آزمايش تيروئيد بدهند؟

هر فرد بايد پنج سال يك بار، اين آزمايش را بدهد. افرادي كه نشانه هايي از مشكلات تيروئيدي دارند و يا بيشتر در خطر هستند، بايد در فاصله هاي زماني كمتري تست بدهند. كم كاري تيروئيد، بيشتر زنان بالاي 60 سال را تحت تاثير قرار مي دهد. پركاري تيروئيد هم بيشتر زنان و افراد بالاي 60 سال را در بر مي گيرد. عوامل ارثي نيز خطر بروز اين مشكل را افزايش مي دهند.

چك كردن تيروئيد از روي گردن

با يك بررسي دقيق در آينه، مي توان بزرگ شدن تيروئيد را تشخيص داد. سپس براي معاينه و اطمينان بايد نزد پزشك برويد. براي انجام اين تست، سر خود را عقب بگيريد، يك ليوان آب بنوشيد و همين كه آب را مي نوشيد و قورت مي دهيد، قسمت پايين خرخره و بالاي ترقوه ي گردن خود را بررسي كنيد. به دنبال برآمدگي يا بيرون زدگي باشيد. سپس چندين بار اين عمل را تكرار كنيد. اگر چنين علائمي ديديد، حتما با يك پزشك متخصص صحبت كنيد.

تشخيص اختلالات تيروئيد

اگر پزشكتان مشكوك به اختلال تيروئيد در شما باشد، با يك تست خون ساده مي تواند به جواب برسد. اين تست ميزان هورمون محرك تيروئيد را مي سنجد (TSH)؛ يك نوع هورمون اصلي كه كار تيروئيد را تنظيم مي كند.
اگر ميزان TSH بالا باشد، نشان دهنده ي اين است كه كاركرد تيروئيد بسيار پايين است (كم كاري تيروئيد)، اما اگر TSH پايين باشد نشان دهنده ي اين است كه تيروئيد بيش از اندازه كار مي كند ( پركاري تيروئيد). پزشكان گاهي سطح ديگر هورمون هاي خون را هم چك مي كنند. در برخي موارد براي تشخيص مشكل تيروئيد نياز به عكس برداري است.

بيماري هاشيموتو

شايع ترين دليل كم كاري تيروئيد، بيماري هاشيموتو است. اين بيماري يك اختلال خود ايمني است كه در آن، بدن به غده ي تيروئيد حمله مي كند. نتيجه ي اين حمله، آسيب ديدن تيروئيد و كاهش توليد هورمون است. بيماري هاشيموتو، بيشتر جنبه ي ارثي دارد.

ديگر دلايل كم كاري تيروئيد

در بعضي موارد، كم كاري تيروئيد ناشي از مشكلي در غده ي هيپوفيز است كه در مركز مغز قرار دارد. اين غده، هورمون محرك تيروئيد را توليد مي كند (TSH) كه باعث مي شود تيروئيد كارش را انجام دهد. اگر هيپوفيز كارش را درست انجام ندهد و به اندازه ي كافي TSH توليد نكند، فعاليت تيروئيد نيز كاهش مي يابد. ساير دلايل كم كاري تيروئيد، التهاب موقت تيروئيد و داروهايي است كه بر كاركرد اين غده تاثير مي گذارد.

بيماري گريوز

از شايع ترين دلايل پركاري تيروئيد، بيماري گريوز است. گريوز يك نوع اختلال در خود ايمني بدن است كه به غده ي تيروئيد حمله مي كند و باعث انتشار سطوح بالايي از هورمون تيروئيد مي شود. يكي از نشانه هاي گريوز تورم قابل مشاهده و ناراحت كننده در پشت چشم است.

ديگر دلايل پركاري تيروئيد

پركاري تيروئيد مي تواند به دليل گره در غده تيروئيد ايجاد شود. اين توده ها در تيروئيد به وجود مي آيند و گاهي شروع به توليد هورمون تيروئيد مي كنند. توده هاي بزرگ، باعث ايجاد گواتر مي شوند و مشهود هستند. توده هاي كوچك تر با سونوگرافي قابل تشخيص هستند.
عوارض اختلالات تيروئيد

اگر اين اختلال درمان نشده رها شود، كم كاري تيروئيد باعث بالا رفتن كلسترول مي شود و خطر ايجاد سكته مغزي و حمله ي قلبي را بالا مي برد. در موارد شديد، سطح بسيار پايين هورمون تيروئيد باعث كاهش هوشياري فرد و افت شديد دماي بدن مي شود. پركاري تيروئيد هم در صورت عدم درمان، باعث مشكلات قلبي و شكننده شدن استخوان ها مي شود.

درمان كم كاري تيروئيد

اگر تشخيص داده شده باشد كه كم كاري تيروئيد داريد، اولين كاري كه پزشك انجام مي دهد تجويز هورمون هاي تيروئيد است كه به شكل قرص، آن را دريافت مي كنيد. استفاده از اين قرص ها تاثيرات قابل مشاهده اي را در طول چند هفته ايجاد مي كند. اين درمان در طولاني مدت، باعث مي شود فرد انرژي بيشتري داشته باشد، كلسترولتان پايين بياييد و به تدريج كاهش وزن داشته باشيد. بيشتر افرادي كه كم كاري تيروئيد دارند، بايد اين قرص ها را تا پايان عمر استفاده كنند.

درمان پركاري تيروئيد

شايع ترين درمان براي پركاري تيروئيد، داروهاي ضد تيروئيد است كه باعث كاهش هورمون هاي توليد شده توسط تيروئيد مي شود. پركاري تيروئيد، ممكن است سرانجام به پايان برسد اما بيشتر كساني كه اين مشكل را دارند بايد براي مدت زمان طولاني دارو استفاده كنند. ديگر داروها ممكن است باعث كاهش نبض و لرزش شوند. يكي ديگر از گزينه ها، راديواكتيو است كه در طي 6 تا 18 هفته، غده تيروئيد را نابود مي كند. بعد از اينكه غده تيروئيد از بين رفت يا توسط جراحي برداشته شد، بيمار بايد قرص هورمون هاي تيروئيد را استفاده كند.

جراحي اختلالات تيروئيد

برداشتن غده ي تيروئيد، مشكل پركاري تيروئيد را حل مي كند اما اين روش تنها زماني توصيه مي شود كه داروها تاثير نداشته باشند يا اين مشكل باعث ايجاد گواتر بزرگ شده باشد. جراحي براي بعضي از بيماراني كه در تيروئيد خود، توده دارند هم توصيه مي شود. واضح است كه بعد از برداشتن تيروئيد، بيمار نياز به هورمون هاي تيروئيد پيدا ميكند تا دچار علائم كم كاري تيروئيد نشود.

سرطان تيروئيد چيست؟

سرطان تيروئيد بسيار نادر است و از سرطان هاي كشنده به حساب مي آيد. نشانه ي اصلي آن، ايجاد شدن توده يا التهاب در گردن است. تنها 5% از توده هاي تيروئيد، تبديل به سرطان مي شوند. اگر سرطان تيروئيد تشخيص داده شود، معمولا با جراحي ، راديواكتيو و يا پرتو درماني خارجي شروع به درمانش مي كنند.
سلامت نيوز: چه كساني بايد آزمايش تيروئيد بدهند؟